Tôi vốn quê gốc ở thành phố Nam Định nên trong gia đình dòng họ có nhiều người từng làm việc tại Nhà máy Dệt Nam Định từ khi còn Pháp thuộc đến sau này. Đặc biệt, tôi có người cô ruột Trần Thị Thanh Ngân, là Chiến sỹ thi đua toàn quốc những năm Đổi mới. Trưởng thành từ công nhân ở đây rồi làm tới Tổng giám đốc một doanh nghiệp lớn của Tập đoàn Dệt May Việt Nam. Thế nên, trong thâm tâm, tôi luôn thấy mình gắn bó với ngành Dệt May Việt Nam.
Tôi rất vinh dự khi được TS. Lê Tiến Trường- Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Dệt May Việt Nam, cũng là người bạn thân thiết, mời viết lời giới thiệu về cuốn sách “Lịch sử ngành công nghiệp Dệt May Việt Nam (1898-2025)”. Bởi lẽ, khi đọc cuốn sách này, độc giả sẽ cảm nhận được sự vĩ đại của một ngành công nghiệp đã trải qua biết bao thăng trầm, thử thách để vươn lên mạnh mẽ, khẳng định vị thế trên trường quốc tế. Những trang sách không chỉ là lịch sử, mà còn là nguồn cảm hứng, động lực cho mỗi người trong hành trình lao động, sáng tạo, cống hiến cho đất nước.
Tôi tin rằng, bất cứ ai khi cầm trên tay cuốn sách này đều sẽ tìm thấy cho mình những giá trị riêng, những cảm xúc chân thành và những bài học ý nghĩa về lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, ý chí vượt khó, khát vọng vươn lên của người công nhân Dệt May Việt Nam. Cuốn sách xứng đáng có mặt trên giá sách của mỗi người, như một lời nhắc nhở về truyền thống, bản sắc và khát vọng phát triển không ngừng của dân tộc Việt Nam.
Từ cuối thế kỷ XIX, khi Việt Nam trở thành thuộc địa của Pháp, ngành dệt truyền thống đã bước vào thời kỳ chuyển biến sâu sắc dưới tác động của chính sách khai thác thuộc địa. Nhà máy tơ lụa đầu tiên ra đời tại Nam Định năm 1898, đánh dấu bước ngoặt quan trọng, mở đầu cho sự phát triển của ngành công nghiệp Dệt May Việt Nam. Trải qua gần 130 năm, ngành dệt may đã trở thành một trong những ngành công nghiệp chủ lực, đóng góp lớn vào sự phát triển kinh tế, xã hội và hội nhập quốc tế của đất nước.
Tác phẩm “Lịch sử ngành công nghiệp Dệt May Việt Nam (1898 – 2025)” là công trình nghiên cứu công phu, hệ thống hóa toàn diện quá trình hình thành, phát triển và hội nhập của ngành Dệt May Việt Nam trong suốt hơn một thế kỷ. Tác phẩm không chỉ ghi lại những dấu mốc lịch sử, những thành tựu nổi bật mà còn phân tích sâu sắc các yếu tố kinh tế, xã hội, chính trị, văn hóa tác động đến ngành dệt may qua từng giai đoạn phát triển.
Cuốn sách là tài liệu quý giá cho các nhà nghiên cứu, nhà quản lý, doanh nghiệp, sinh viên và tất cả những ai quan tâm đến lịch sử, kinh tế, công nghiệp và văn hóa Việt Nam. Đặc biệt, tác phẩm còn là nguồn cảm hứng cho thế hệ trẻ, giúp họ hiểu rõ hơn về truyền thống lao động, sáng tạo, tinh thần vượt khó và khát vọng vươn lên của các thế hệ người lao động ngành dệt may.
Được biên soạn nhân dịp kỷ niệm 95 năm Ngày truyền thống Dệt May Việt Nam (25/3/1930 – 25/3/2025), 30 năm thành lập Tập đoàn Dệt May Việt Nam – Vinatex (1995 – 2025), 20 năm thành lập Đảng bộ Tập đoàn Dệt May Việt Nam – Vinatex (2007 – 2027), vào thời điểm ngành Dệt May Việt Nam đã vươn lên đứng trong top 3 thế giới về xuất khẩu dệt may, khẳng định vị thế và vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc dân, nhóm tác giả do TS Lê Tiến Trường làm chủ biên đã cùng Ban Lãnh đạo Tập đoàn Dệt May Việt Nam nghiên cứu, biên soạn và xuất bản cuốn sách này với mong muốn phục dựng lại bức tranh tổng thể, hệ thống, toàn diện về lịch sử ngành công nghiệp Dệt May Việt Nam từ năm 1898 đến năm 2025 trong 6 chương lớn, mỗi chương là một giai đoạn lịch sử quan trọng của ngành Dệt May Việt Nam.
Chương 1, các tác giả đưa chúng ta ngược dòng lịch sử của giai đoạn 1898 – 1945 về với khởi nguồn nghề dệt vải từ thời nguyên thủy, phát triển qua các triều đại phong kiến, hình thành các làng nghề nổi tiếng như Vạn Phúc, Nha Xá, Cổ Chất, Mã Châu, Tân Châu, Bảo Lộc. Sự ra đời các nhà máy dệt hiện đại đầu tiên dưới thời Pháp thuộc, quá trình công nghiệp hóa ban đầu, hình thành đội ngũ công nhân dệt may và các phong trào đấu tranh của công nhân.
Chương 2, các tác giả viết về giai đoạn 1945 – 1975, về vai trò của ngành dệt may trong kháng chiến chống Pháp, phục vụ quân đội và nhân dân, phát triển các xưởng dệt thủ công, tự lực tự cường trong điều kiện chiến tranh và quá trình xây dựng kinh tế sau 1954 ở miền Bắc, khôi phục và phát triển các nhà máy dệt lớn như Nam Định, Dệt 8-3, Dệt kim Đông Xuân, May 10, May Thăng Long phục vụ nhu cầu trong nước và xuất khẩu sang các nước xã hội chủ nghĩa.
Ở chương 3, tác phẩm tập trung vào giai đoạn phát triển của ngành công nghiệp dệt may trong mười năm đầu thống nhất đất nước (1975-1985), qua các câu chuyện về tiếp quản, quốc hữu hóa các nhà máy dệt may lớn ở miền Nam như Nhà Bè, Việt Thắng, Phong Phú, Thành Công, tổ chức lại sản xuất, vượt qua khó khăn về nguyên liệu, công nghệ, thị trường, góp phần quan trọng vào giải quyết việc làm, ổn định đời sống nhân dân, đảm bảo hàng hóa thiết yếu trong bối cảnh đất nước còn nhiều khó khăn.
Chương 4 điểm lại sự chuyển mình của ngành trong thời kỳ đổi mới, mở cửa và hội nhập kinh tế quốc tế giai đoạn 1986 – 1994 qua câu chuyện về đổi mới tư duy quản lý, chuyển sang hạch toán kinh doanh, mở rộng quyền tự chủ cho doanh nghiệp, thu hút đầu tư nước ngoài, phát triển mạnh các doanh nghiệp ngoài quốc doanh và FDI, đẩy mạnh xuất khẩu, từng bước hội nhập thị trường quốc tế, xây dựng nền tảng cho sự phát triển bứt phá sau này.
Chương 5 đã khắc họa rõ nét thời kỳ ngành Dệt May Việt Nam chính thức bước vào giai đoạn phát triển, mở cửa và hội nhập kinh tế quốc tế trong 10 năm từ năm 1995 đến năm 2005 với việc thành lập Tập đoàn Dệt May Việt Nam (Vinatex), kiện toàn hệ thống quản lý, tổ chức công đoàn ngành, phát triển mạnh mẽ các nhà máy, công ty thành viên; đẩy mạnh xuất khẩu, mở rộng thị trường, nâng cao năng lực cạnh tranh, xây dựng thương hiệu quốc gia.
Chương 6 như một trích đoạn khải hoàn khi ngành công nghiệp Dệt May Việt Nam phát triển toàn diện, từng bước trở thành nước xuất khẩu dệt may top đầu thế giới giai đoạn 2005 – 2025, Tập đoàn Dệt May Việt Nam trở thành hạt nhân phát triển ngành, dẫn dắt đổi mới công nghệ, quản trị, phát triển bền vững, đóng góp ngày càng lớn vào các mục tiêu phát triển kinh tế, xã hội, giải quyết việc làm, tạo nguồn thu ngoại tệ, nâng cao vị thế quốc tế của Việt Nam với định hướng phát triển xanh, bền vững, thích ứng với cách mạng công nghiệp 4.0, nâng cao năng lực cạnh tranh toàn cầu.
Tôi đặc biệt trân trong những giá trị đặc sắc mà tác phẩm đã mang lại cho người đọc qua nguồn tư liệu lịch sử phong phú, hệ thống. Các tác giả đã sử dụng nguồn tư liệu đa dạng, từ khảo cổ học, sử học, kinh tế học, đến các tài liệu lưu trữ, báo chí, hồi ký, phỏng vấn nhân chứng lịch sử. Nhờ đó, cuốn sách không chỉ tái hiện chính xác các sự kiện, mà còn phân tích sâu sắc bối cảnh, nguyên nhân, hệ quả của từng giai đoạn phát triển ngành dệt may.
Cuốn sách không chỉ dừng lại ở việc ghi chép sự kiện, mà còn phân tích các yếu tố kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa, khoa học công nghệ tác động đến ngành dệt may qua từng thời kỳ. Các tác giả làm rõ vai trò của chính sách nhà nước, sự đổi mới tư duy quản lý, tác động của hội nhập quốc tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phát triển nguồn nhân lực, đổi mới công nghệ, xây dựng thương hiệu.
Một điểm nhấn đặc biệt của cuốn sách là sự tôn vinh các thế hệ người lao động ngành dệt may – những con người cần cù, sáng tạo, kiên cường vượt qua mọi khó khăn, thử thách để xây dựng nên một ngành công nghiệp lớn mạnh của đất nước. Tác phẩm ghi lại những câu chuyện cảm động về các phong trào thi đua, sáng kiến cải tiến kỹ thuật, các tấm gương lao động xuất sắc, các phong trào đấu tranh vì quyền lợi công nhân.
Với cách tiếp cận vấn đề một cách khách quan, khoa học, các tác giả đã không né tránh những khó khăn, hạn chế, thách thức của ngành dệt may trong từng giai đoạn, từ sự lệ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu, công nghệ lạc hậu, thị trường hạn chế, đến những thách thức của hội nhập, cạnh tranh quốc tế, yêu cầu phát triển bền vững, chuyển đổi số, phát triển xanh. Qua đó, cuốn sách đưa ra những bài học kinh nghiệm quý báu cho sự phát triển ngành trong tương lai.
Tôi đánh giá tác phẩm rất có giá trị lịch sử khi đem lại bức tranh toàn cảnh về lịch sử ngành Dệt May Việt Nam, từ nghề dệt thủ công truyền thống đến công nghiệp hiện đại, từ sản xuất tự cung tự cấp đến hội nhập sâu rộng vào chuỗi giá trị toàn cầu. Tác phẩm giúp độc giả hiểu rõ hơn về vai trò của ngành dệt may trong tiến trình phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa của đất nước. Hơn thế nữa, phải khẳng định giá trị kinh tế của tác phẩm khi nêu bật được vị trí, vai trò tầm quan trọng của một trong những ngành công nghiệp chủ lực, đóng góp lớn vào GDP, kim ngạch xuất khẩu, giải quyết việc làm cho hàng triệu lao động, đặc biệt là lao động nữ. Cuốn sách phân tích sâu sắc vai trò của ngành dệt may trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phát triển công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Tác phẩm cũng mang lại những giá trị văn hóa, xã hội đáng trân trọng khi chứng tỏ được dệt may không chỉ là ngành kinh tế mà còn là ngành gắn bó mật thiết với đời sống văn hóa, xã hội của người Việt. Từ những làng nghề truyền thống, các sản phẩm dệt may đã trở thành biểu tượng văn hóa, phản ánh bản sắc dân tộc, sự sáng tạo và tinh thần lao động của người Việt. Cuốn sách còn ghi lại những đóng góp của ngành dệt may trong các phong trào xã hội, hoạt động từ thiện, phát triển cộng đồng, nâng cao đời sống người lao động.
Tôi nhận thức được là tác phẩm không chỉ có giá trị nghiên cứu, học thuật mà còn có sức lan tỏa mạnh mẽ trong cộng đồng doanh nghiệp, người lao động, các nhà quản lý, hoạch định chính sách, là nguồn tư liệu tham khảo quan trọng cho các trường đại học, viện nghiên cứu, thư viện, doanh nghiệp, tổ chức xã hội.
Tóm lại, “Lịch sử ngành công nghiệp Dệt May Việt Nam (1898 – 2025)” là một công trình đồ sộ, công phu, có giá trị lịch sử, khoa học, thực tiễn và nhân văn sâu sắc. Tác phẩm không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quá khứ, hiện tại mà còn mở ra những định hướng cho tương lai phát triển của ngành Dệt May Việt Nam trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa.
Tôi xin trân trọng giới thiệu tác phẩm tới bạn đọc xa gần và chắc chắn các bạn sẽ cảm nhận được sức hấp dẫn và giá trị của tác phẩm, từ đó thêm yêu quý và trân trọng ngành công nghiệp Dệt May Việt Nam.
TS. Trần Văn
Đại biểu Quốc hội khóa XII, XIII
Theo nội dung Đặc san Dệt May và Thời trang Việt Nam số 7 + 8/2025. Chi tiết xem tại đây!
