Marketing bền vững trong ngành thời trang: Xanh hóa là xu hướng mới?

Ngành thời trang là một trong số ít ngành đã tăng trưởng liên tục trong thập kỷ qua, việc tiếp tục tăng trưởng trong tương lai nhưng trên cơ sở bền vững là một thách thức. Với tốc độ sản xuất và tiêu thụ các sản phẩm thời trang hiện nay, ngành công nghiệp phải đối mặt với mối đe dọa do môi trường bị bỏ quên và sử dụng quá mức các nguồn tài nguyên. Người ta tính toán rằng, hơn 500 tỷ USD giá trị bị mất mỗi năm do sử dụng quần áo không đúng mức và thiếu tái chế. Tình trạng này không chỉ bất lợi cho xã hội và môi trường mà còn khiến các công ty thời trang phải tính đến chi phí tài nguyên, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận. Bài viết này đề cập tới những trở ngại chính mà ngành thời trang sẽ phải đối mặt để phát triển bền vững trong tương lai cũng như khám phá các giải pháp khả thi.

Bối cảnh kinh doanh thời trang gần đây

Trong những thập kỷ gần đây, công nghiệp thời trang đã phát triển thành một ngành kinh doanh thịnh vượng, trở thành chủ đề cho các nhà nghiên cứu về tác động của nó đối với dòng chảy kinh tế trên thế giới. Theo các chuyên gia tư vấn của McKinsey, ngành may mặc, thời trang và xa xỉ toàn cầu đã đạt được sự tăng trưởng trên thị trường trong suốt 15 năm qua, vượt xa cả những lĩnh vực tăng trưởng cao như công nghệ và viễn thông. Hình 1 thể hiện mức tăng trưởng doanh số ngành thời trang theo khu vực, danh mục và phân khúc trong năm 2018.

 

Hình 1: Tăng trưởng doanh số ngành thời trang theo khu vực, ngành hàng và phân khúc trong năm 2018

Kinh doanh thời trang mang đến cho những “ông lớn” thành công rất nhiều lợi nhuận, nhưng đây cũng là ngành được biết đến với sự thay đổi thường xuyên cũng như rủi ro cao đối với những doanh nghiệp mới xuất hiện trên thị trường. Sự toàn cầu hóa ngành thời trang đã dẫn đến việc di dời sản xuất từ châu Âu và Bắc Mỹ sang châu Á và các nước đang phát triển. Hình 1 thể hiện mức tăng trưởng doanh số ngành thời trang theo khu vực, danh mục và phân khúc trong năm 2018. Mức tăng trưởng doanh số cao nhất (6,5 – 7,5) được ghi nhận ở các quốc gia mới nổi châu Á – Thái Bình Dương.

Thời trang nhanh-Tăng trưởng bền vững

Một công ty khởi xướng hiện tượng thời trang nhanh trên thị trường là Inditex (Zara)- công ty thời trang thành công nhất trên thế giới với lợi nhuận kinh tế khoảng 4 tỷ USD vào năm 2017. Mặc dù các công ty thời trang nhanh là một điển hình tốt cho thấy cách tăng lợi nhuận, nhưng đồng thời nó cũng được coi là một mô hình kinh doanh khuyến khích việc tiêu dùng quá mức và gây ra lãng phí quá mức. Sự phát triển của thời trang nhanh trên cơ sở bền vững thoạt nghe có vẻ mâu thuẫn, nhưng vẫn có thể xảy ra. Giải pháp nằm ở nền kinh tế tuần hoàn đảm bảo rằng quần áo được làm từ vật liệu an toàn và có thể tái tạo, biến quần áo cũ thành mới.

Có rất nhiều chủ đề liên quan đến sự phát triển bền vững của ngành thời trang, nhưng quan trọng nhất vẫn là những chủ đề sau:

• Xây dựng các tiêu chuẩn và thực hành để thiết kế các sản phẩm thời trang có thể dễ dàng tái sử dụng hoặc tái chế;
• Đầu tư phát triển các loại sợi mới giảm tác động tiêu cực đến môi trường;
• Quản lý những đổi mới góp phần giảm lượng khí thải CO2;
• Khuyến khích người tiêu dùng có ý thức bảo vệ môi trường;
• Hỗ trợ phát triển công nghệ tái chế;
• Đặt ra các tiêu chuẩn cao về môi trường và cơ chế để kiểm soát tốt hơn trong chuỗi cung ứng

Hiệu suất bền vững trong ngành thời trang

Nâng cao nhận thức về những tác động tiêu cực của ngành thời trang đã tạo ra nhu cầu giám sát chặt chẽ hiệu suất của các công ty và sản phẩm của ngành. Trong số đó chỉ số Pulse Score được coi là ví dụ điển hình đo lường hiệu suất bền vững của ngành thời trang

Điểm số Pulse trong ngành thời trang

Điểm số Pulse được phát triển để đo lường và theo dõi tính bền vững của ngành thời trang toàn cầu trên các lĩnh vực tác động xã hội và môi trường chính. Điểm số dựa trên chỉ số Higg do Liên minh May mặc bền vững phát triển. Nó đại diện cho một bộ công cụ đo lường và chấm điểm hiệu suất bền vững của công ty hoặc sản phẩm. Chỉ số có ba phần: “thương hiệu”, “cơ sở vật chất” và “sản phẩm”.  Trong đó phần “thương hiệu” đo lường mức độ minh bạch, theo dõi tác động môi trường/xã hội cũng như sự hợp tác của các thương hiệu thời trang với các cơ sở. Phần “cơ sở vật chất” liên quan đến các biện pháp môi trường và phần “xã hội” được áp dụng bởi các nhà cung cấp trong ngành thời trang. Phần “sản phẩm” đề cập đến các quy trình thiết kế nhằm tìm ra giải pháp tốt nhất liên quan đến thiết kế và lựa chọn vật liệu phối hợp với tính bền vững. Điểm Pulse của ngành thời trang đại diện cho các phép đo trên thang điểm từ 1 đến 100, trong đó điểm dưới 20 được xác định là yếu và điểm cao hơn 70 là mạnh. Trong vài năm qua, điểm số Pulse của ngành thời trang đã cải thiện từ 32 lên 42 (Hình 2), đây là sự cải thiện đáng kể. Khoảng cách điểm số xung tổng thể từ 42 đến 100 cho biết quy mô cơ hội của ngành để tạo ra giá trị mới cho xã hội và các doanh nghiệp riêng lẻ.

Hình 2: Tốc độ tăng điểm Pulse Score năm 2019 so với năm 2017

Các giải pháp bền vững trong ngành thời trang

Theo Global Fashion Agenda, các CEO thương hiệu thời trang có ảnh hưởng quan trọng đến sự phát triển bền vững trong ngành do các quyết định của họ ảnh hưởng đến toàn bộ chuỗi giá trị. Do đó, CEO Agenda 2019 nhấn mạnh hai phần hành động hướng tới sự bền vững: bốn ưu tiên cốt lõi để thực hiện ngay lập tức và bốn ưu tiên chuyển đổi để thay đổi cơ bản trong dài hạn. Các ưu tiên cốt lõi để thực hiện ngay lập tức bao gồm:

* Truy xuất nguồn gốc chuỗi cung ứng có mối tương quan trực tiếp với việc triển khai mô hình kinh doanh tuần hoàn. Quá trình này bắt đầu với việc khai thác nguyên liệu thô, tiếp tục với quá trình xử lý nguyên liệu, sản xuất, đóng gói sản phẩm, vận chuyển và xử lý. Theo Chương trình nghị sự, 12,5% thị trường thời trang toàn cầu, bao gồm các thương hiệu lớn như Nike, Adidas, Levi’s và Gap đã ký kết các mục tiêu bền vững đến năm 2020-2030, bao gồm công bố danh sách tất cả các nhà cung cấp sản xuất cho họ.

* Chống biến đổi khí hậu. Cần theo dõi và đo lường tác động của thời trang đối với biến đổi khí hậu trong toàn bộ chuỗi giá trị. Các giai đoạn trong vòng đời nhuộm và hoàn thiện, chuẩn bị sợi và sản xuất sợi dường như là 3 nguyên nhân chính gây ra các tác động ô nhiễm toàn cầu của ngành. Cũng rất thú vị khi xem xét những phát hiện về dấu chân carbon trên quần áo ở Vương quốc Anh chứng minh rằng vắt và giặt là những quy trình được quan tâm nhiều nhất (Hình 3).

Hình 3: Lượng khí thải carbon của quần áo ở Anh (t CO2e) năm 2016, theo quy trình

* Sử dụng hiệu quả nguồn nước, năng lượng và hóa chất. Ngành công nghiệp thời trang được biết đến với tác động tiêu cực khi là ngành sử dụng nhiều nước và năng lượng. Cotton là một trong những loại sợi gây lãng phí nước nhất trong thời trang. Một kg bông được sử dụng để sản xuất áo sơ mi và quần jean – có thể mất tới 10.000–20.000 lít nước để sản xuất.

Một vấn đề quan trọng khác là việc sử dụng các hóa chất như phân bón, thuốc trừ sâu và thuốc nhuộm. Việc sử dụng phân bón cũng đặc biệt rõ ràng trong quá trình sản xuất bông, trong đó sử dụng phân bón nitric và photphoric mà việc sử dụng quá mức sẽ để lại dấu vết trong nước.

* Môi trường làm việc an toàn. Một thách thức đặc biệt đối với sự phát triển bền vững của ngành thời trang là các vấn đề liên quan đến điều kiện làm việc, bóc lột sức lao động, quyền của người lao động, phân biệt giới tính và lạm dụng trẻ em. Liên quan đến tất cả những câu hỏi này, ngành công nghiệp thời trang thường bị cáo buộc ủng hộ chế độ nô lệ hiện đại. Báo cáo của chỉ số nô lệ toàn cầu năm 2018, do Walk Free Foundation công bố nhấn mạnh rằng, hàng may mặc trị giá 127,7 tỷ USD có nguy cơ bao gồm chế độ nô lệ hiện đại trong chuỗi cung ứng được nhập khẩu hàng năm bởi các quốc gia G20, nhóm các quốc gia chiếm 80% thương mại thế giới.

Trong số các ưu tiên chuyển đổi ở trên, những thay đổi cơ bản bao gồm:

–  Giảm tác động tiêu cực của các loại sợi hiện có và phát triển các loại sợi mới sáng tạo hơn, bền vững hơn.

–  Hệ thống thời trang tuần hoàn sẽ cho phép tái chế và tái sử dụng sản phẩm cũng như sử dụng các sản phẩm thời trang đã mua.

–  Thúc đẩy hệ thống tiền lương tốt hơn.

–  Cách mạng công nghiệp lần thứ tư dựa trên số hóa các quy trình trong chuỗi giá trị

Việc thực hiện các mục tiêu đã nêu sẽ giúp đạt được cơ hội hàng năm trị giá 160 tỷ Euro cho nền kinh tế thế giới. Do đó, ngày nay chúng ta có thể tìm thấy nhiều ví dụ về thời trang bền vững thành công. Một số trong số đó là:

• Adidas đã sản xuất một triệu đôi giày từ nhựa đại dương tái chế. Một cải tiến mang tính cách mạng khác, được phát triển bởi thương hiệu này là công nghệ DryDye cho phép nhuộm mà không cần sử dụng nước.
• Thương hiệu nổi tiếng Stella McCartney bao gồm các thương hiệu như : Chanel, Jean Paul Gaultier, Burberry, Versace, John Galliano, Furla, DKNY, Michael Kors, Gucci, Giorgio Armani, Phillip Lim, Diane von Furstenberg, St. John và The Kooples cũng đã thực hiện những bước quan trọng đối với cuộc cách mạng thời trang, bằng cách giới thiệu các chất liệu bền vững như da làm từ nấm, tơ nhện công nghệ sinh học và những chất liệu khác.
• Liên quan đến vấn đề truy xuất nguồn gốc chuỗi cung ứng, các thương hiệu hàng đầu như Zara và Tesco đã nhận trách nhiệm về những tác động tiêu cực trong quá trình sản xuất của họ. Để đạt được tính bền vững tốt hơn, họ đang thử nghiệm nước thải từ các nhà máy, tìm kiếm các giải pháp tốt hơn và xây dựng mối quan hệ với người lao động ở châu Á và các nước đang phát triển, nơi họ đã di dời sản xuất.

Góc nhìn bền vững từ quan điểm người tiêu dùng

Tính bền vững ngày nay là một trong những tiêu chí quan trọng trên cơ sở đó người tiêu dùng đưa ra quyết định mua hàng của họ. Theo Fashion Revolution, khảo sát 5.000 người trong độ tuổi 16-75 tại 5 thị trường lớn nhất châu Âu gồm Đức, Anh, Pháp, Ý và Tây Ban Nha cho thấy, khi chọn mua một nhãn hiệu thời trang, người tiêu dùng cho biết nhãn hiệu đó rất quan trọng:

• Công bố sản phẩm bền vững như thế nào trên bao bì (72%),
• Giải thích sản phẩm được làm từ gì trên bao bì (77%),
• Nêu rõ họ lấy nguyên liệu và thành phần từ đâu và ai sản xuất sản phẩm (77%),
• Chia sẻ thông tin chi tiết về tiền lương và điều kiện làm việc cho những người trong chuỗi cung ứng toàn cầu của mình (66%),
• Cung cấp thông tin về cách họ áp dụng các thực hành có trách nhiệm với xã hội (70%),
• Cung cấp thông tin về cách họ áp dụng các thực hành có trách nhiệm với môi trường (74%)

Trong vài năm qua, điểm số của ngành thời trang Pulse Score đã cải thiện từ 32 lên 42, để lại khoảng cách ở mức 58 điểm như một chỉ số cho thấy vẫn còn lâu mới bền vững. Thách thức chính mà ngành thời trang phải đối mặt trên con đường hướng tới sự phát triển bền vững là tìm kiếm sự cân bằng giữa môi trường, xã hội và kinh tế. Đây là một nhiệm vụ rất khắt khe cần kết nối tất cả các bên liên quan: chủ sở hữu, người quản lý, nhà thiết kế thời trang, kỹ sư, nhà nghiên cứu, công nhân, tổ chức cũng như người tiêu dùng, những người cũng chịu trách nhiệm sử dụng các sản phẩm thời trang.

Như vậy, có 4 ưu tiên cốt lõi cần thực hiện ngay mà các thương hiệu thời trang nên thực hiện: truy xuất nguồn gốc chuỗi cung ứng, chống biến đổi khí hậu, sử dụng hiệu quả tài nguyên và đảm bảo môi trường làm việc. Những ưu tiên này liên quan đến các vấn đề như tái chế và tái sử dụng các sản phẩm thời trang, khái niệm thời trang tuần hoàn, quản lý chuỗi giá trị, bảo vệ môi trường cũng như công bằng xã hội và quyền lao động thường là những vấn đề chính khi sản xuất thời trang .

Bài: Nguyễn Trọng Nghĩa