Trí tuệ nhân tạo (AI) đang cách mạng hóa quá trình sáng tạo của các nhà thiết kế thời trang. Tuy nhiên, liệu AI có thể thay thế được hoàn toàn quá trình sáng tạo của nhà thiết kế cũng như những giá trị nghệ thuật truyền thống và doanh nghiệp thời trang cần trang bị cho mình những “công cụ” quan trọng nào để thích nghi với môi trường thiết kế kết hợp giữa AI và con người? Xoay quanh vấn đề này, Dệt May và Thời trang Việt Nam đã có cuộc trao đổi với Nhà thiết kế Hoàng Xuân Sơn – Giảng viên khoa Kiến trúc – Mỹ thuật, Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh (HUTECH).
AI – Bước chuyển mình của thời trang
* Thưa NTK, trí tuệ nhân tạo (AI) đang mở ra kỷ nguyên mới cho ngành thời trang toàn cầu, Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng. Ngày càng nhiều doanh nghiệp dệt may – thời trang trong nước ứng dụng AI nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất, tối ưu sáng tạo, cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng. Nhận định của NTK về xu hướng này?
Trí tuệ nhân tạo (AI) thực sự đang mở ra một kỷ nguyên mới đầy hứa hẹn cho ngành thời trang toàn cầu và Việt Nam chắc chắn không nằm ngoài xu thế này. Tôi nhận thấy rằng việc ứng dụng AI không chỉ là một xu hướng nhất thời mà là một bước chuyển mình tất yếu, mang lại nhiều lợi ích rõ rệt:
- Nâng cao hiệu quả sản xuất: AI có thể tối ưu hóa quy trình từ khâu thiết kế, cắt rập, sắp xếp nguyên vật liệu cho đến quản lý chuỗi cung ứng. Điều này giúp giảm thiểu lãng phí, tiết kiệm thời gian và chi phí, đồng thời nâng cao chất lượng sản phẩm.
- Tối ưu sáng tạo: AI không thay thế sự sáng tạo của con người mà đóng vai trò như một trợ lý đắc lực. Nó có thể phân tích xu hướng, dự đoán thị hiếu, thậm chí tạo ra các ý tưởng thiết kế ban đầu dựa trên dữ liệu khổng lồ. Điều này giúp NTK có thêm nguồn cảm hứng, đẩy nhanh quá trình phác thảo và thử nghiệm ý tưởng.
- Cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng: AI giúp các thương hiệu hiểu rõ hơn về sở thích, phong cách và thói quen mua sắm của từng cá nhân. Từ đó, họ có thể đưa ra các gợi ý sản phẩm phù hợp, tạo ra trải nghiệm mua sắm độc đáo và cá nhân hóa, từ đó tăng cường sự gắn kết của khách hàng với thương hiệu.
Đối với Việt Nam, đây là cơ hội lớn để các doanh nghiệp dệt may – thời trang nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế, không chỉ về giá cả mà còn về chất lượng và sự đổi mới.
* Những thách thức về văn hóa, dữ liệu và bản quyền cũng như bản sắc riêng liệu có là rào cản để ngành thời trang ứng dụng AI vào thiết kế, sản xuất sản phẩm. Việc vượt qua những thách thức này, đòi hỏi doanh nghiệp thời trang phải trang bị cho mình những “công cụ” nào, thưa NTK?
Việc ứng dụng AI vào thiết kế và sản xuất sản phẩm thời trang chắc chắn đi kèm với những thách thức không nhỏ, đặc biệt là về văn hóa, dữ liệu, bản quyền và bản sắc riêng.
- Thách thức về văn hóa và bản sắc riêng: AI được đào tạo dựa trên dữ liệu. Nếu dữ liệu không đủ đa dạng hoặc mang tính thiên vị, AI có thể tạo ra các thiết kế thiếu đi chiều sâu văn hóa, hoặc làm mất đi bản sắc độc đáo của một thương hiệu/NTK. Nỗi lo về việc AI “đánh cắp” sự sáng tạo và làm giảm giá trị của người nghệ sĩ là có thật.
- Thách thức về dữ liệu: Để AI hoạt động hiệu quả, cần có lượng dữ liệu khổng lồ và chất lượng cao về xu hướng, chất liệu, hình dáng, lịch sử thời trang, v.v. Việc thu thập, quản lý, và bảo mật dữ liệu này là một vấn đề lớn, đặc biệt là dữ liệu liên quan đến sở thích cá nhân của khách hàng.
- Thách thức về bản quyền: Khi AI tạo ra một thiết kế, quyền sở hữu trí tuệ thuộc về ai? NTK sử dụng AI, người tạo ra AI, hay chính AI? Đây là một lĩnh vực pháp lý còn rất mới và chưa có quy định rõ ràng, có thể dẫn đến các tranh chấp về bản quyền.
Để vượt qua những thách thức này, doanh nghiệp thời trang cần trang bị cho mình những “công cụ” quan trọng:
- Về con người và tư duy:
- Nâng cao năng lực số cho đội ngũ: Đào tạo NTK và nhân viên về kiến thức AI, cách sử dụng các công cụ AI, và tư duy dữ liệu để họ có thể cộng tác hiệu quả với công nghệ.
- Tư duy “AI + Con người”: Coi AI là một công cụ hỗ trợ, không phải là đối thủ. Duy trì vai trò chủ đạo của sự sáng tạo, cảm xúc và gu thẩm mỹ con người trong mọi quy trình.
- Hiểu biết sâu sắc về văn hóa và bản sắc: NTK cần phải là người giữ vững và truyền tải được giá trị văn hóa, bản sắc thương hiệu vào các thiết kế, ngay cả khi sử dụng AI để tạo ra các biến thể.
- Về công nghệ và quy trình:
- Hệ thống quản lý dữ liệu mạnh mẽ: Đầu tư vào hạ tầng thu thập, lưu trữ, phân tích và bảo mật dữ liệu khách hàng và dữ liệu thiết kế. Đảm bảo dữ liệu đa dạng và không thiên vị.
- Giải pháp AI tùy chỉnh: Thay vì chỉ sử dụng các công cụ AI có sẵn, doanh nghiệp nên cân nhắc phát triển hoặc tùy chỉnh các thuật toán AI để phù hợp với bản sắc và mục tiêu cụ thể của mình.
- Khung pháp lý và đạo đức: Doanh nghiệp cần chủ động nghiên cứu và xây dựng các quy tắc nội bộ về bản quyền và đạo đức khi sử dụng AI, đồng thời tham gia vào các cuộc đối thoại ngành để kiến tạo khung pháp lý chung.
* Hòa mình vào cùng với thời trang và AI, mỹ thuật truyền thống định hình chỗ đứng của mình thế nào trong xu thế thời trang mới. Liệu mỹ thuật truyền thống, thời trang và AI –có phải là bộ ba hoàn hảo cho tương lai, thưa NTK?
Mỹ thuật truyền thống không chỉ định hình chỗ đứng mà còn có thể thăng hoa trong xu thế thời trang mới kết hợp với AI.
Nguồn cảm hứng bất tận: Mỹ thuật truyền thống Việt Nam (ví dụ: tranh lụa, sơn mài, gốm sứ, kiến trúc cổ, hoa văn thổ cẩm…) là kho tàng vô giá về màu sắc, hình khối, họa tiết và câu chuyện. Đây chính là nguồn cảm hứng độc đáo mà AI có thể học hỏi, phân tích và biến tấu.
Định hình bản sắc: Trong bối cảnh toàn cầu hóa, việc gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa là cực kỳ quan trọng. Mỹ thuật truyền thống là “linh hồn” giúp các thiết kế thời trang Việt Nam khác biệt và có chiều sâu. AI có thể giúp chúng ta phân tích các yếu tố truyền thống để tìm ra những motif, tỷ lệ vàng, hay cách phối màu độc đáo, sau đó ứng dụng chúng một cách hiện đại và phù hợp với thị hiếu toàn cầu.
Kết nối quá khứ và tương lai: AI có thể số hóa, phân tích và tái hiện các kỹ thuật, họa tiết mỹ thuật truyền thống một cách chi tiết, giúp chúng được bảo tồn và lan tỏa. Thời trang sẽ là cầu nối đưa những giá trị này từ quá khứ đến tương lai, qua lăng kính đương đại.
Vậy, liệu mỹ thuật truyền thống, thời trang và AI – có phải là bộ ba hoàn hảo cho tương lai? Tôi tin là có.
Mỹ thuật truyền thống: Cung cấp chiều sâu văn hóa, bản sắc và nguồn cảm hứng độc đáo, không thể thay thế.
Thời trang: Là ngôn ngữ thị giác để kể câu chuyện, thể hiện bản thân và kết nối con người với những giá trị văn hóa đó, biến chúng thành sản phẩm ứng dụng.
AI: Là công cụ mạnh mẽ để phân tích, tối ưu, cá nhân hóa và đẩy nhanh quá trình sáng tạo, giúp các giá trị truyền thống được biến tấu, tiếp cận rộng rãi hơn và phù hợp với nhịp sống hiện đại.
Sự kết hợp này không chỉ tạo ra những sản phẩm đẹp, độc đáo mà còn góp phần bảo tồn, phát huy di sản văn hóa và định vị thời trang Việt trên bản đồ thế giới.
Thời trang – ngôn ngữ thị giác mạnh mẽ, có khả năng đối thoại với xã hội
* Từng tham gia nhiều cuộc thi thiết kế thời trang trong nước và quốc tế, các show diễn lớn, NTK cảm nhận thế nào về sự chuyển mình của ngành thời trang Việt, nhất là lĩnh vực này đang được chinh phục bởi thế hệ các NTK trẻ thế hệ 9X, GenZ?
Tôi cảm nhận rất rõ sự chuyển mình mạnh mẽ và đầy tích cực của ngành thời trang Việt Nam. Điều này đặc biệt được thúc đẩy bởi thế hệ các NTK trẻ 9X, GenZ.
Tư duy toàn cầu, bản sắc Việt: Các NTK trẻ không chỉ cập nhật nhanh chóng các xu hướng thế giới mà còn có ý thức rất cao trong việc khai thác và thể hiện bản sắc văn hóa Việt Nam trong các thiết kế của mình. Họ đưa chất liệu, họa tiết, câu chuyện dân gian vào một cách rất duyên dáng và hiện đại, không rập khuôn hay gò bó.
Sáng tạo không ngừng: Thế hệ này rất năng động, không ngại thử nghiệm cái mới, từ form dáng, chất liệu đến kỹ thuật xử lý. Họ mang đến những góc nhìn táo bạo, phá cách, giúp thời trang Việt ngày càng đa dạng và phong phú.
Nhạy bén với công nghệ và xu hướng mới: GenZ lớn lên cùng công nghệ, nên họ rất nhạy bén trong việc ứng dụng các công cụ số, AI vào thiết kế, sản xuất và quảng bá sản phẩm. Họ cũng là thế hệ đi đầu trong việc quan tâm đến các vấn đề xã hội như phát triển bền vững, đa dạng và hòa nhập, thể hiện qua các bộ sưu tập của mình.
Tầm nhìn chuyên nghiệp: Các NTK trẻ ngày càng có tầm nhìn chuyên nghiệp hơn về việc xây dựng thương hiệu, quản lý kinh doanh và tiếp cận thị trường quốc tế. Họ không chỉ là những người sáng tạo mà còn là những doanh nhân.
Thách thức và cơ hội: Dù có nhiều tiềm năng, họ cũng đối mặt với thách thức về nguồn lực, kinh nghiệm và thị trường. Tuy nhiên, chính sự nhiệt huyết và khả năng thích nghi đã giúp họ dần chinh phục những rào cản này, tạo nên một làn gió mới cho thời trang Việt.
Tôi rất tự hào và tin tưởng vào thế hệ NTK trẻ này, họ đang góp phần quan trọng vào việc định vị và nâng tầm thời trang Việt Nam trên bản trường quốc tế.
* Thiết kế của anh luôn gắn với chiều sâu thông điệp, nơi từng đường cắt, chất liệu đều trở thành một phần của câu chuyện, biến thời trang như một ngôn ngữ thị giác đối thoại với xã hội. Trong giảng dạy, anh cũng truyền cảm hứng cho sinh viên hướng tới xu thế tạo ra những sản phẩm ứng dụng thực tế mang hơi hướng dân gian, truyền thống nhưng phải có tính đương đại. Chia sẻ của NTK về phong cách thiết kế cũng như trong công việc đào tạo thời trang mà anh đang theo đuổi?
Phong cách thiết kế của tôi luôn hướng tới việc truyền tải một thông điệp sâu sắc, nơi mà từng đường cắt, từng lựa chọn chất liệu đều trở thành một phần không thể tách rời của câu chuyện. Tôi tin rằng thời trang không chỉ là vẻ đẹp bề ngoài mà còn là một ngôn ngữ thị giác mạnh mẽ, có khả năng đối thoại với xã hội, phản ánh những giá trị văn hóa, nhân văn, hay thậm chí là những vấn đề cần được quan tâm.
- Chiều sâu thông điệp: Tôi luôn bắt đầu từ một ý tưởng, một câu chuyện hoặc một triết lý cụ thể. Từ đó, tôi tìm kiếm các hình dáng, cấu trúc, chi tiết và chất liệu có thể “kể” câu chuyện đó một cách trực quan nhất. Mục tiêu là để người mặc không chỉ cảm thấy đẹp mà còn cảm nhận được ý nghĩa đằng sau bộ trang phục.
- Vật liệu và kỹ thuật: Chất liệu là một phần cốt lõi trong triết lý của tôi. Tôi thường tìm kiếm những chất liệu không chỉ đẹp, bền vững mà còn có khả năng biểu đạt cảm xúc hoặc ý nghĩa. Các đường cắt, kỹ thuật xử lý bề mặt vải không chỉ mang tính thẩm mỹ mà còn phải phục vụ cho việc làm nổi bật thông điệp.
Trong công việc đào tạo thời trang, tôi luôn truyền cảm hứng cho sinh viên theo đuổi định hướng tương tự: tạo ra những sản phẩm ứng dụng thực tế mang hơi hướng dân gian, truyền thống nhưng phải có tính đương đại.
- Khám phá di sản: Tôi khuyến khích sinh viên đào sâu nghiên cứu về mỹ thuật truyền thống, các nghề thủ công dân gian, trang phục truyền thống của Việt Nam và thế giới. Đây là kho tàng kiến thức vô cùng phong phú và độc đáo.
- Tư duy ứng dụng: Thiết kế không chỉ để trưng bày. Sinh viên cần học cách biến ý tưởng sáng tạo thành sản phẩm có tính ứng dụng cao trong cuộc sống hiện đại, phù hợp với nhu cầu và thị hiếu của người tiêu dùng.
- Tầm nhìn đương đại: Điều quan trọng là không sao chép nguyên bản mà phải biết cách “lọc” và “chắt” những tinh hoa từ dân gian, truyền thống để tái tạo chúng với một tư duy mới mẻ, hiện đại. Điều này đòi hỏi sự hiểu biết về xu hướng, kỹ thuật mới, và khả năng kết hợp hài hòa các yếu tố cũ và mới. Mục tiêu là tạo ra những thiết kế mang đậm bản sắc nhưng vẫn có thể cạnh tranh và được yêu thích trên thị trường quốc tế.
Tôi tin rằng việc kết hợp giữa chiều sâu thông điệp, sự sáng tạo không ngừng và việc kế thừa tinh hoa văn hóa là con đường để thời trang Việt Nam phát triển một cách bền vững và độc đáo trong tương lai.
*Xin trân trọng cảm ơn NTK!
Theo nội dung Đặc san Dệt May và Thời trang Việt Nam số 7 + 8/2025. Chi tiết xem tại đây!
