5 năm trước, Metaverse (vũ trụ ảo) từng tạo nên một làn sóng sôi động trong ngành sáng tạo, trong đó, thời trang kỹ thuật số trở thành lĩnh vực tiên phong đầy hứa hẹn. Các thương hiệu lớn đổ bộ vào thế giới ảo, những bộ sưu tập NFT được săn lùng, người dùng háo hức khám phá cách thể hiện bản thân thông qua hình đại diện (avatar) và trang phục số. Thế nhưng, chủ đề này dần lắng xuống trong thời gian gần đây để nhường chỗ cho những cơn sốt công nghệ mới. Với sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI), liệu thời trang số sẽ quay trở lại hay mãi chỉ là ký ức về một “giấc mơ số” sớm nở chóng tàn?
Khi thời trang bước vào thế giới ảo
Metaverse được định nghĩa là không gian kỹ thuật số liên kết, nơi người dùng có thể tương tác, làm việc, giải trí và thậm chí mua sắm thông qua avatar của mình. Ngành thời trang là một trong những “người tiên phong” hào hứng nhất. Gucci đã tung bộ sưu tập kỹ thuật số độc quyền, mở cửa hàng ảo trên Roblox; Balenciaga bắt tay với Fortnite; Nike phát triển nền tảng Nikeland trên thế giới ảo… Các hãng thời trang lớn xem đây là bước đệm tiếp cận thế hệ Z – nhóm khách hàng trẻ yêu thích game, công nghệ và có thói quen tiêu dùng khác biệt. Tuần lễ thời trang Metaverse (Metaverse Fashion Week) xuất hiện, tạo sân chơi mới cho nhà thiết kế, nghệ sĩ 3D và các thương hiệu xa xỉ.
Metaverse mở ra cơ hội tái định nghĩa trải nghiệm thời trang: không còn giới hạn bởi chất liệu, trọng lượng hay kỹ thuật may mặc, các thiết kế kỹ thuật số được sáng tạo với mức độ tự do gần như tuyệt đối: váy áo phát sáng, biến hình, thay đổi theo cảm xúc người mặc hay phản ứng với môi trường ảo. Thời trang kỹ thuật số được kỳ vọng bước sang thời đại số hóa toàn diện với mỗi cú nhấp chuột là một lựa chọn phong cách, mỗi hình đại diện trở thành sàn catwalk cá nhân.
Khoảng lặng của thời trang kỹ thuật số
Tuy nhiên, sau khoảng thời gian bùng nổ ngắn ngủi, cả Metaverse lẫn thời trang số nhanh chóng hạ nhiệt. Những dự án NFT (tài khoản kỹ thuật số định danh) dần mất sức hút, các show diễn ảo thưa thớt khán giả, cửa hàng thời trang trong không gian số không giữ chân được người dùng, nhiều thương hiệu lặng lẽ rút lui khỏi vũ trụ ảo sau những thử nghiệm chưa đạt kỳ vọng. Một vài nguyên nhân chính khiến khoảng lặng xuất hiện bao gồm:
Hạ tầng công nghệ chưa sẵn sàng: Trải nghiệm Metaverse cần đến thiết bị thực tế ảo (VR/AR) chất lượng cao, song các thiết bị này còn đắt đỏ, cồng kềnh và thiếu thân thiện với số đông người dùng. Kết nối internet tốc độ cao cũng là điều kiện tiên quyết nhưng chưa phổ biến ở nhiều khu vực.
Giá trị tiêu dùng chưa rõ ràng: Khác với việc mua một chiếc váy thật để mặc, việc sở hữu trang phục ảo vẫn là trải nghiệm xa lạ với phần lớn người dùng. Chúng chưa đủ hấp dẫn để trở thành hành vi tiêu dùng phổ biến. Nhiều bộ sưu tập NFT từng gây sốt giờ chỉ còn là tác phẩm trưng bày, khó tạo ra giá trị thương mại lâu dài.
Thiếu hệ sinh thái kinh tế bền vững: Metaverse từng được kỳ vọng tạo ra một nền kinh tế số mới, nhưng phần lớn vẫn phụ thuộc vào yếu tố đầu cơ. Khi thị trường tài sản số như crypto và NFT biến động mạnh, nhiều dự án trong vũ trụ ảo, bao gồm cả thời trang kỹ thuật số, buộc phải thu hẹp quy mô hoặc tạm ngừng hoạt động do không còn duy trì được tính khả thi về tài chính.
AI – cú hích mới cho thời trang kỹ thuật số?
Do gặp nhiều trở ngại, thời trang kỹ thuật số này đang âm thầm tìm kiếm một “lối ra” để vượt qua những giới hạn về công nghệ, chi phí, khả năng thương mại và mức độ phổ cập người dùng. Trong bối cảnh đó, sự trỗi dậy của trí tuệ nhân tạo (AI) được xem như chất xúc tác mạnh mẽ có thể giúp thời trang kỹ thuật số vượt qua giai đoạn chênh vênh, tái định vị vai trò trong kỷ nguyên số mới.
Không giống như Metaverse vốn đòi hỏi hạ tầng phức tạp và đầu tư lớn, AI chứng minh khả năng ứng dụng linh hoạt, dễ tiếp cận và hiệu quả tức thì trong mọi mắt xích của chuỗi giá trị thời trang: từ thiết kế, sản xuất, tiếp thị đến trải nghiệm người dùng. Quan trọng hơn, AI không thay thế Metaverse, mà giúp khắc phục những điểm nghẽn từng khiến thời trang kỹ thuật số khó lan tỏa, mang đến những chuyển biến rõ rệt.
- Tiếp cận đại chúng: Trước đây, thời trang Metaverse là sân chơi đắt đỏ cho các thương hiệu lớn. Nhưng với AI, các nhà thiết kế độc lập, sinh viên ngành thời trang hay startup nhỏ cũng có thể tạo ra sản phẩm số chỉ với một chiếc máy tính. Nhờ AI, thời trang kỹ thuật số không còn là đặc quyền của giới công nghệ cao, mà dần trở thành công cụ phổ biến trong quy trình sáng tạo và tiếp thị.
- Thiết kế bằng AI: Chỉ với một mô tả ngắn gọn, các công cụ AI tạo sinh như Midjourney, DALL·E hay Runway có thể tạo ra hàng trăm bản thiết kế trang phục độc đáo, giúp nhà thiết kế tiết kiệm thời gian và mở rộng sáng tạo.
- Người mẫu ảo: AI tạo ra các người mẫu kỹ thuật số có khả năng biểu cảm, tương tác và trình diễn trên sàn diễn ảo, thay thế hoặc bổ trợ cho người mẫu thật trong các chiến dịch số.
- Thử đồ ảo thông minh: AI giúp mô phỏng vóc dáng người dùng, tạo ra trải nghiệm “mặc thử” quần áo kỹ thuật số giúp cá nhân hóa trải nghiệm thời trang.
Từ sàn catwalk ảo đến thị trường tiêu dùng mới
Dù chưa thể thay thế hoàn toàn thời trang vật lý, nhưng thời trang kỹ thuật số đang từng bước xác lập chỗ đứng riêng. Trong không gian số, thời trang không chỉ là quần áo mà trở thành một tuyên ngôn cá nhân, là yếu tố nhận diện và kết nối cộng đồng. Gen Z và Alpha – hai thế hệ trưởng thành cùng công nghệ đang dần quen với việc chi tiền thật cho các trải nghiệm số. Một chiếc áo NFT có thể không tồn tại trong thế giới vật lý, nhưng lại mang giá trị xã hội trong môi trường trực tuyến. Họ không chỉ “thích đẹp”, mà còn “muốn khác biệt”.
Ngoài yếu tố thẩm mỹ, thời trang số còn mở ra hướng phát triển bền vững. Việc thử nghiệm thiết kế trên mô hình ảo trước khi sản xuất giúp giảm chi phí sản xuất mẫu, tiết kiệm nguyên liệu, tránh lãng phí. Nhiều thương hiệu lớn đã thử nghiệm quy trình phác thảo và duyệt mẫu 100% trên không gian số trước khi sản xuất thực tế.
Metaverse có thể không còn là cơn sốt toàn cầu, nhưng điều đó không đồng nghĩa với dấu chấm hết. Với sự giúp đỡ của AI, thời trang kỹ thuật số đang có cơ hội hồi sinh, bền vững và thực tế hơn. Dù ở bất kỳ vũ trụ nào, điều làm nên sức sống của thời trang chính là khả năng khơi gợi cảm xúc, thể hiện cá tính và tạo kết nối. Nếu AI giúp đạt được mục tiêu ấy, thì thời trang kỹ thuật số không chỉ trở lại mà sẽ còn tiến xa hơn cả “giấc mơ số” ban đầu.
Theo nội dung Đặc san Dệt May và Thời trang Việt Nam số 7 + 8/2025. Chi tiết xem tại đây!
