Từ một tập đoàn kinh tế nhà nước được thành lập năm 1995, Tập đoàn Dệt May Việt Nam (Vinatex) đã trải qua ba thập kỷ phát triển không ngừng, trở thành hạt nhân quan trọng của ngành Dệt May Việt Nam. Vinatex đã vững vàng thương hiệu, khẳng định vai trò nòng cốt trong việc thúc đẩy liên kết và nâng cao giá trị trong chuỗi cung ứng dệt may toàn cầu. Thành quả đó không chỉ bắt nguồn từ những chiến lược phát triển đúng đắn mà còn nhờ nền tảng văn hóa doanh nghiệp luôn đồng hành và nâng đỡ chiến lược qua từng giai đoạn. Peter Drucker – cha đẻ ngành quản trị kinh doanh hiện đại từng nói: “Văn hóa doanh nghiệp nuốt chửng chiến lược trong một bữa sáng” (culture eats strategy for breakfast) phản ánh sâu sắc tầm quan trọng của văn hóa trong quá trình hiện thực hóa mọi mục tiêu. Trong suốt ba thập kỷ qua, văn hóa Vinatex không ngừng dịch chuyển cùng chiến lược, tạo nên sự cộng hưởng mạnh mẽ để chinh phục những đỉnh cao mới.
Giai đoạn 1995–2000: Văn hóa của lao động cần mẫn và tinh thần quyết tâm
Tập đoàn Dệt May Việt Nam được thành lập trong bối cảnh Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ, từng bước hội nhập sâu hơn vào dòng chảy kinh tế toàn cầu. Cánh cửa thị trường mở rộng khi Mỹ dỡ bỏ lệnh cấm vận, Việt Nam gia nhập ASEAN, ASEM và trở thành điểm đến hấp dẫn của nhiều tập đoàn dệt may quốc tế đang tìm kiếm địa điểm đặt hàng, mở xưởng, chuyển dịch chuỗi cung ứng. Toàn cầu hóa mở ra cơ hội thúc đẩy sản xuất và xuất khẩu chưa từng có trong tiền lệ. Tuy nhiên, bên cạnh thuận lợi là không ít những thách thức. Ngành Dệt May Việt Nam khi ấy vẫn còn hạn chế về dây chuyền sản xuất, trình độ công nghệ lạc hậu, trong khi quốc tế liên tục biến động với xung đột khu vực, chiến tranh và khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Chiến lược phát triển của Vinatex giai đoạn này là tập trung khai thác triệt để lợi thế cạnh tranh về chi phí, đặc biệt là chi phí lao động thấp, nhằm mở rộng quy mô gia công, đẩy mạnh sản xuất may, từ đó tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho hàng vạn lao động.
Đồng hành cùng chiến lược ấy là nền tảng văn hóa doanh nghiệp mang đậm dấu ấn của thời kỳ công nghiệp hóa, được hun đúc từ những người thợ dệt trưởng thành trong môi trường công nhân thời Pháp thuộc và kháng chiến chống Mỹ: tinh thần cần cù, chịu khó, gắn bó và đầy quyết tâm kiến thiết. Bên cạnh đó, văn hóa chủ động, linh hoạt và sáng tạo đã giúp Vinatex vượt qua khó khăn, biến thách thức thành cơ hội. Tập đoàn Dệt May Việt Nam được hình thành trên cơ sở tập hợp các công ty thành viên lâu đời, điều này càng làm cho văn hóa Vinatex trở nên đa dạng, phong phú, có sự hòa quyện giữa truyền thống ngành nghề và bản sắc riêng của từng vùng miền, dân tộc.
Đặc biệt, chỉ một năm sau khi Tập đoàn được thành lập, ngày 14/9/1996, Công đoàn Tổng Công ty Dệt May Việt Nam (nay là Công đoàn Dệt May Việt Nam) ra đời với mục đích tập hợp và phát huy sức mạnh của người lao động trong sản xuất, thực hiện các chức năng nhiệm vụ của tổ chức công đoàn, các nhiệm vụ do Đảng và Nhà nước giao phó. Không chỉ là tổ chức đại diện, Công đoàn còn đóng vai trò trung tâm kết nối tinh thần đoàn kết nội bộ, nuôi dưỡng văn hóa lao động lành mạnh, trở thành một trong những trụ cột quan trọng nâng đỡ sự phát triển của ngành.
Giai đoạn 2001 – 2015: Thích ứng linh hoạt, kiến tạo nền tảng
Những năm đầu của thời kỳ này, Việt Nam hội nhập quốc tế sâu rộng, tạo nên cú hích quan trọng, mở ra cả cơ hội lẫn thách thức mới cho ngành dệt may. Đặc biệt, sự kiện ký kết Hiệp định Thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ có hiệu lực từ ngày 10/12/2001, đã mở ra cơ hội xuất khẩu hàng dệt may sang thị trường Mỹ với lợi thế phi hạn ngạch. Những năm 2011 – 2015 được coi là giai đoạn bản lề, Vinatex không ngừng chuyển mình để bắt kịp xu hướng mới của thị trường. Trong 5 năm, Tập đoàn đã có nhiều dự án đầu tư trọng điểm, đặc biệt tập trung vào hướng nâng cao tỷ lệ nội địa hóa và tăng giá trị gia tăng cho sản phẩm dệt may. Song song với việc đầu tư sản xuất nguyên liệu, Vinatex còn tập trung cho khâu thiết kế kỹ thuật trọn gói để có thể tiến tới sản xuất theo phương thức ODM. Tuy nhiên, ngành cũng đứng trước những thách thức không nhỏ về yêu cầu xuất xứ sản phẩm khi tất cả các hiệp định đều đề cao yếu tố này. Nếu không chủ động được nguồn nguyên liệu và tận dụng được ưu đãi từ các FTA, khả năng gia nhập vào chuỗi cung ứng toàn cầu sẽ rất khó khăn. Lợi thế cạnh tranh về chi phí lao động cũng bắt đầu suy giảm dù trước đó từng là động lực chính. Trong bối cảnh ấy, Vinatex đã sớm nhận diện vấn đề và từng bước chuyển mình để thích ứng.
Thực hiện vai trò nâng đỡ và thúc đẩy chiến lược, văn hóa doanh nghiệp trong giai đoạn này tiếp tục phát huy nền tảng đã được bồi đắp từ giai đoạn trước. Các đơn vị thành viên chủ động triển khai các chương trình tái cấu trúc, cải tiến quy trình vận hành, đầu tư đổi mới công nghệ, sắp xếp mặt bằng sản xuất và chuyên môn hóa theo từng nhóm ngành hàng.
Tháng 10 năm 2008, sự ra đời của Đoàn Thanh niên Tập đoàn Dệt May Việt Nam đã bổ sung một lực lượng trẻ trung, sáng tạo và đầy nhiệt huyết cho phong trào thi đua lao động sản xuất. Đoàn Thanh niên trở thành lực lượng xung kích, tiên phong trong nhiều hoạt động đổi mới, sáng kiến, góp phần lan tỏa năng lượng tích cực và tạo động lực phát triển bền vững trong toàn Tập đoàn.
Năm 2012, Nhà truyền thống ngành Dệt May Việt Nam chính thức được khánh thành, không chỉ là không gian lưu giữ những giá trị lịch sử, các kỹ thuật dệt may truyền thống, mà còn là trung tâm giáo dục văn hóa nghề, khơi dậy niềm tự hào và truyền cảm hứng cho các thế hệ kế thừa. Đây là dấu ấn thể hiện rõ cam kết của Vinatex trong việc bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa ngành, coi đó là nguồn lực tinh thần quan trọng song hành cùng chiến lược phát triển hiện đại và bền vững.
Giai đoạn 2015 – 2020: Tái cấu trúc chiến lược, định hình bản sắc
Từ năm 2015 đến 2020, dù phải đối mặt với không ít khó khăn và thách thức từ bối cảnh kinh tế – chính trị biến động, Vinatex vẫn chuyển mình ngoạn mục, đánh dấu một chương mới đầy hứng khởi. Giai đoạn này, chiến lược của Tập đoàn là giảm dần sản xuất may, chuẩn bị nguồn lực cho phát triển nguyên phụ liệu. Kết quả cho thấy, các chỉ số tài chính đều có sự tăng trưởng cao, đạt được mục tiêu quan trọng trong tự chủ nguyên liệu phục vụ may xuất khẩu. Hàng loạt dự án do công ty mẹ và các đơn vị thành viên làm chủ đầu tư được hoàn thành và đưa vào hoạt động, giúp nâng cao năng lực sản xuất của toàn hệ thống. Sự ra đời của Tổng công ty Dệt May miền Bắc và miền Nam cùng với việc áp dụng mô hình sản xuất ODM đã giúp Vinatex chắp cánh cho những ý tưởng sáng tạo, chủ động hơn trong thiết kế và sản xuất, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu của thị trường. Những kết quả sản xuất kinh doanh đáng tự hào cho thấy hướng đi đúng đắn cũng như tính chính xác, phù hợp của chiến lược mà Tập đoàn đã áp dụng. Đặc biệt, năm 2015, Vinatex đã hoàn thành quá trình cổ phần hóa, giúp Tập đoàn linh hoạt hơn trong việc huy động vốn, đầu tư và đưa ra các quyết định kinh doanh.
Song hành cùng quá trình tái cấu trúc chiến lược là một nỗ lực bài bản trong việc điều chỉnh và hoàn thiện văn hóa doanh nghiệp. Văn hóa Vinatex trong giai đoạn này được tiếp cận theo hướng hài hòa giữa tính phổ quát và đặc thù: vừa đảm bảo thống nhất chung toàn Tập đoàn, vừa linh hoạt điều chỉnh theo điều kiện cụ thể của từng đơn vị thành viên. Trên nền tảng là một ngành thâm dụng lao động, với lực lượng lao động có trình độ phổ thông chiếm tỷ trọng lớn, văn hóa Vinatex được xây dựng theo hướng bao trùm và đa dạng, tôn trọng sự khác biệt về vùng miền, văn hóa, tôn giáo và sắc tộc. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn và các chuẩn mực ESG ngày càng trở thành tiêu chuẩn bắt buộc, Vinatex đã từng bước tích hợp những yếu tố tiến bộ này vào văn hóa doanh nghiệp. Mỗi đơn vị không chỉ là một mắt xích trong hệ thống sản xuất mà còn là một thực thể văn hóa có trách nhiệm xã hội, có khả năng thích ứng với thay đổi và hướng tới phát triển bền vững trong kỷ nguyên mới.
Giai đoạn 2020 đến nay: Đổi mới tư duy, nâng tầm giá trị văn hóa doanh nghiệp trong kỷ nguyên vươn mình
Cách mạng Công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu khiến ngành Dệt May Việt Nam nói chung và Vinatex nói riêng đứng trước yêu cầu chuyển mình toàn diện. Sự xuất hiện của các công nghệ đột phá như Internet vạn vật (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data)… đã tạo nên làn sóng chuyển đổi số sâu rộng, làm thay đổi cách thức sản xuất, vận hành và quản trị doanh nghiệp. Lợi thế cạnh tranh về lao động giá rẻ ngày càng giảm sút nhanh hơn, nhường chỗ cho cuộc đua về công nghệ, chất lượng, tính linh hoạt và bền vững. Trong bối cảnh đó, Vinatex xác định chiến lược phát triển mới với định hướng trở thành “một điểm đến cung ứng giải pháp trọn gói về dệt may và thời trang xanh”, vừa đảm bảo năng lực cạnh tranh về giá, vừa tiến tới mục tiêu khác biệt hóa, hướng đến phục vụ các thị trường ngách có yêu cầu cao. Chiến lược này đặt ra yêu cầu cần phải trang bị cho các doanh nghiệp thành viên những “vũ khí cạnh tranh” sắc bén từ năng lực công nghệ, sáng tạo sản phẩm đến khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn ESG trong bối cảnh toàn cầu.
Để hiện thực hóa mục tiêu chiến lược dài hạn đó, Vinatex tiếp tục coi văn hóa doanh nghiệp là nền tảng cốt lõi, là yếu tố định hình bản sắc để tiếp tục hành trình phát triển bền vững. Trên quan điểm xuyên suốt “Một doanh nghiệp có nền tảng văn hóa mạnh, phù hợp với chiến lược dài hạn sẽ giúp người lao động cảm thấy tự hào, gắn bó và hạnh phúc khi cống hiến”, Tập đoàn đã triển khai kế hoạch phát triển văn hóa theo hướng bài bản và đồng bộ.
Đầu năm 2025, Sổ tay Văn hóa Vinatex chính thức được ban hành, là một trong những bước phát triển văn hóa theo quy trình chuyên nghiệp 4S: Shape (Định hình) – Standardize (Chuẩn hóa) – Socialize (Phổ cập) – Sustain (Duy trì). Việc ban hành sổ tay văn hóa đã thể hiện cam kết của Vinatex trong việc xây dựng hệ sinh thái văn hóa thống nhất nhưng tôn trọng sự đa dạng của văn hóa vùng miền và đặc thù từng doanh nghiệp thành viên. Cuốn cẩm nang này giúp mỗi CBNV – người lao động Vinatex hiểu về sứ mệnh, vai trò của mình trong bức tranh phát triển chung của Tập đoàn, nắm rõ những giá trị cốt lõi, quy tắc ứng xử và chuẩn mực giao tiếp, từ đó hun đúc niềm tự hào và sự gắn bó với tổ chức.
Bên cạnh đó, công tác đào tạo trở thành một trong những điểm đột phá trong chiến lược xây dựng và phát triển văn hóa, con người trong những năm gần đây. Vinatex có định hướng cụ thể trong việc phát triển nguồn nhân lực phục vụ chiến lược phát triển dài hạn của Tập đoàn, bao gồm: định hướng chiến lược đào tạo phù hợp với chiến lược kinh doanh, tích hợp văn hóa học tập vào văn hóa doanh nghiệp, tăng cường đào tạo nội bộ, tập trung nâng cao năng lực cho đội ngũ nhân sự sẵn có, đảm bảo chất lượng nguồn nhân lực theo đúng định hướng phát triển dài hạn của toàn hệ thống.
Văn hóa kiến tạo – hợp tác – đoàn kết của Vinatex trong giai đoạn này cũng được chú trọng, thể hiện qua những “bài học về sự sẻ chia”, lấy doanh nghiệp mạnh làm “đầu kéo” để hỗ trợ những doanh nghiệp khó khăn trong mái nhà chung Vinatex, cùng với đó là tinh thần hợp tác giữa các cá nhân trong tổ chức, các phần của tổ chức với nhau và với bên ngoài là hoạt động để duy trì sự sống của doanh nghiệp.
Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng khốc liệt, văn hóa doanh nghiệp không chỉ là yếu tố nền tảng mà còn là “ngọn đuốc dẫn đường” giúp Vinatex định hình hành vi tổ chức, khơi dậy sức mạnh đoàn kết và thúc đẩy tinh thần sáng tạo trong từng cá nhân. Từ những giá trị truyền thống được bồi đắp qua ba thập kỷ phát triển, đến những điều chỉnh linh hoạt phù hợp với thời đại, văn hóa Vinatex tiếp tục là chỗ dựa vững chắc để Tập đoàn chinh phục những đỉnh cao mới không chỉ trong sản xuất kinh doanh, mà còn trong việc khẳng định vai trò tiên phong, trách nhiệm xã hội và hình ảnh của ngành Dệt May Việt Nam trên trường quốc tế.
